Η αβάσταχτη ελαφρότητα της αποχής *

Πρέβεζα, 21 Ιουνίου 2012

Η αβάσταχτη ελαφρότητα της αποχής *

(Δημοσιεύθηκε στις 24 Αυγούστου 2012, στο www.pamepreveza.gr)

Στις εκλογές της 17^ης Ιουνίου 2012 συμμετείχαν 6.217.327 πολίτες, ποσοστό δηλαδή 62,47% ενώ απείχε από την εκλογική διαδικασία το 37,54% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους ελλήνων πολιτών. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους ήταν 9.952.502. Τα ποσοστά των κομμάτων υπολογίζονται επί των έγκυρων ψηφοδελτίων στα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται τα άκυρα και τα λευκά.

Η σημασία του ύψους της συμμετοχής (και κατ’ επέκταση του ύψους της αποχής) είναι ποικιλοτρόπως σημαντική για τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Δε θα αναφερθώ στα γνωστά περί υποχρέωσης συμμετοχής στα κοινά, περί ύψιστου αγαθού και περί ενεργού πολίτη. Θα περιοριστώ σε κάτι πιο πεζό αλλά κατά την ταπεινή μου γνώμη σημαντικό.

Αν δεχτούμε, για λόγους οικονομίας, ότι στους εκλογικούς καταλόγους - τους οποίους καταρτίζει το υπουργείο εσωτερικών – υπάρχουν 100 πολίτες εγγεγραμμένοι και στην εκλογική διαδικασία συμμετέχουν και οι 100, τότε το ποσοστό συμμετοχής (έγκυρων ψηφοδελτίων) είναι 100% ενώ το ποσοστό αποχής είναι 0%. Στην υποθετική αυτή περίπτωση, αν το κόμμα Α συγκέντρωνε 40 ψήφους και το κόμμα Β 30 ψήφους, το κόμμα Γ 20 ψήφους και το κόμμα Δ 10 ψήφους, τότε τα ποσοστά των κομμάτων θα ήταν 40%, 30%, 20% και 10% αντίστοιχα (ΠΙΝΑΚΑΣ 1). Με τον εκλογικό νόμο που ισχύει στην χώρα μας (νόμος Παυλόπουλου), το πρώτο κόμμα (στο παράδειγμά μας το κόμμα Α) με ποσοστό 40% σχηματίζει κυβέρνηση λαμβάνοντας το μπόνους των 50 βουλευτών, βουλευτές που προκύπτουν αποκλειστικά μέσα από το δεύτερο κόμμα (στο παράδειγμά μας το κόμμα Β). Ουσιαστικά, δηλαδή, το κόμμα Α πριμοδοτείται με 50 έδρες ως πρώτο κόμμα σε βάρος των εδρών που θα λάμβανε το δεύτερο κόμμα (στο παράδειγμά μας το κόμμα Β), ενώ τα υπόλοιπα κόμματα λαμβάνουν τις έδρες τους αναλογικά με βάση το ποσοστό τους.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Εγγεγραμμένοι: 100   Ψήφισαν: 100 ή 100%   Έγκυρα: 100 ή 100%  Αποχή: 0
Κόμμα	Ψήφοι	Ποσοστό
Α	40	40%
Β	30	30%
Γ	20	20%
Δ	10	10%

Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που το παράδειγμά μας είναι ρεαλιστικό και λαμβάνει υπόψη ένα ποσοστό αποχής;

Αν υποθέσουμε ότι στους εκλογικούς καταλόγους υπάρχουν εγγεγραμμένοι 100 πολίτες και στην εκλογική διαδικασία συμμετάσχουν οι 60, τότε το ποσοστό συμμετοχής (έγκυρων ψηφοδελτίων) είναι 60% ενώ το ποσοστό αποχής είναι 40% (αφού δε συμμετέχουν 40 πολίτες). Στην υποθετική αυτή περίπτωση ,αν το κόμμα Α συγκέντρωνε 24 ψήφους, το κόμμα Β 18 ψήφους, το κόμμα Γ 12 ψήφους και το κόμμα Δ 6 ψήφους, τότε τα ποσοστά των κομμάτων θα ήταν ίδια με πριν, δηλαδή 40%, 30%, 20% και 10% αντίστοιχα (ΠΙΝΑΚΑΣ 2). Και σε αυτή την περίπτωση το κόμμα Α πριμοδοτείται με 50 έδρες ως πρώτο κόμμα σε βάρος των εδρών που θα λάμβανε το δεύτερο κόμμα (στο παράδειγμά μας το κόμμα Β), ενώ τα υπόλοιπα κόμματα λαμβάνουν τις έδρες τους αναλογικά με βάση το ποσοστό τους, όπως ακριβώς ίσχυε και πριν.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Εγγεγραμμένοι: 100    Ψήφισαν: 60 ή 60%    Έγκυρα: 60%   Αποχή: 40 ή 40%
Κόμμα	Ψήφοι	Ποσοστό
Α	24	40%
Β	18	30%
Γ	12	20%
Δ	6	10%

Τι θα ίσχυε, όμως, στην περίπτωση που ο αριθμός των εγγεγραμμένων πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους δεν είναι πραγματικός;

Τι θα ίσχυε, όμως, στην περίπτωση που ο αριθμός των εγγεγραμμένων πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους είναι λανθασμένος;

Δύο περιπτώσεις θα μπορούσαν να ισχύουν: ή ο αριθμός των εγγεγραμμένων πολιτών να είναι μικρότερος από τον πραγματικό αριθμό των πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου ή ο αριθμός των εγγεγραμμένων πολιτών να είναι μεγαλύτερος από τον πραγματικό αριθμό των πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου.

Πιστεύω ότι η πρώτη περίπτωση θα πρέπει να αποκλειστεί εξ αρχής, από τη στιγμή που πολύ εύκολα θα μπορούσε να εμφανιστεί ένας εν ζωή Έλληνας πολίτης με την ταυτότητά του και το ΑΦΜ του στον πρόεδρο του εκλογικού τμήματος επιθυμώντας να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα και αρνούμενος να αποδεχτεί ότι δεν «υπάρχει».

Το αντίθετο, όμως, θα μπορούσε να συμβεί; Θα μπορούσε, δηλαδή, να εμφανιστεί ένας ανύπαρκτος Έλληνας πολίτης με την ανύπαρκτη ταυτότητά του και το ανύπαρκτο ΑΦΜ του ζητώντας «το λόγο» από τον πρόεδρο του εκλογικού τμήματος, της παράτυπης (ή θα πρέπει να πω παράνομης) εγγραφής του στους εκλογικούς καταλόγους; Αυτό και αν θα πρέπει εξ αρχής να αποκλειστεί. Συνεπώς, η μόνη δυνατή θεωρητικά δυνατότητα που υπάρχει είναι να είναι ο αριθμός των εγγεγραμμένων πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους μεγαλύτερος από τον πραγματικό αριθμό πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου.

Με βάση, λοιπόν, τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται, ας τροποποιήσουμε το προηγούμενο παράδειγμα και ας δημιουργήσουμε μια νέα υπόθεση μελέτης (case of study).

Αν υποθέσουμε ότι οι εκλογικοί κατάλογοι έχουν 100 πολίτες εγγεγραμμένους, από τους οποίους, όμως, μόνο οι 60 είναι υπαρκτοί έλληνες πολίτες (με ταυτότητα και ΑΦΜ) ενώ οι 40 είναι απλά «σκιές» ελλήνων πολιτών (ανύπαρκτοι, δηλαδή χωρίς ταυτότητα και ΑΦΜ), θα μπορούσαν να προσέλθουν στην εκλογική διαδικασία περισσότεροι από 60; Αδύνατον. Αυτό θα συνέβαινε όχι γιατί δεν θα ήθελαν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα αλλά γιατί πρακτικά δεν θα μπορούσαν να ψηφίσουν αφού είναι ανύπαρκτοι Έλληνες πολίτες.  

Θα μπορούσε στην περίπτωση αυτή το εκλογικό αποτέλεσμα να αλλοιωθεί;

Η απάντηση θα προκύψει μέσω της μελέτης των παρακάτω τριών περιπτώσεων, στις οποίες θα διατηρήσουμε σταθερά δύο στοιχεία που εξαρχής δεν μπορούν να μεταβληθούν, τους εγγεγραμμένους και τις ψήφους αυτών (των 60 υπαρκτών ελλήνων πολιτών) που πραγματικά πήγαν να ψηφίσουν (αν και πολλά ακούγονται για τη δυνατότητα παρέμβασης και σε αυτά τα στοιχεία):

1^η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Γραμμένοι: 100   Ψήφισαν: 80 ή 80%   Αποχή: 20%   Άκυρα: 25%
Κόμμα	Ψήφοι	Ποσοστό
Α	24	30%
Β	18	22,5%
Γ	12	15%
Δ	6	7,5%

2^η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Γραμμένοι: 100   Ψήφισαν: 70 ή 70%   Αποχή: 30%   Άκυρα: 14,28%
Κόμμα	Ψήφοι	Ποσοστό
Α	24	34%
Β	18	25,7%
Γ	12	17,1%
Δ	6	8,5%

  

3^η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Γραμμένοι: 100   Ψήφισαν: 60 ή 60%   Αποχή: 40%   Άκυρα: 0%
Κόμμα	Ψήφοι	Ποσοστό
Α	24	40%
Β	18	30%
Γ	12	20%
Δ	6	10%

Από τις παραπάνω 3 περιπτώσεις προκύπτει το συμπέρασμα ότι όσο μεγαλώνει το ποσοστό αποχής τόσο μεγαλώνει και το ποσοστό που λαμβάνουν τα κόμματα, με τις ίδιες ακριβώς ψήφους σε όλες τις περιπτώσεις.

Η 2^η περίπτωση που παρουσίασα, ταιριάζει στατιστικά με το αποτέλεσμα των εκλογών της 6^ης Μάη ενώ η 3^η περίπτωση ταιριάζει με το αποτέλεσμα των εκλογών της 17^ης Ιουνίου. Σε αυτό συνηγορεί όχι μόνο το αυξανόμενο ποσοστό της αποχής που οδηγεί σε αύξηση του ποσοστού των κομμάτων από την 2^η περίπτωση (εκλογές Μάη) στην 3^η περίπτωση (εκλογές Ιουνίου) αλλά και το μειούμενο ποσοστό των άκυρων ψηφοδελτίων από την 2^η στην 3^η περίπτωση, φαινόμενο που συναντάμε καθώς «κινούμαστε» από τις εκλογές του Μαΐου στις εκλογές του Ιουνίου.

Τα παραπάνω ποσοστά είναι αυτά που θα δώσουν τον αριθμό εδρών κάθε κόμματος στο κοινοβούλιο και θα καθορίσουν το συσχετισμό δυνάμεων καθώς και τις πιθανές κοινοβουλευτικές συνεργασίες. Ανάλογα με το ποια υπόθεση μελέτης ισχύει, διαμορφώνεται και ένα διαφορετικό πολιτικό σκηνικό με ό,τι και αν αυτό συνεπάγεται.

Κάτι τελευταίο: Θα προσέρχονταν, όμως ,στην εκλογική διαδικασία και οι 60 που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν ή θα εμφανιζόταν (όπως είναι φυσιολογικό) ένα ποσοστό αποχής και πάλι; Και πάλι η απάντηση είναι απλή και εύκολη. Δεν θα εμφανίζονταν και οι 60 στις κάλπες. Όλοι ξέρουμε κάποιον από τον ευρύτερο κύκλο μας που δεν μπόρεσε για οποιονδήποτε λόγο να ψηφίσει. Επομένως, τα ποσοστά που προηγούμενα παρουσίασα, θα ήταν διαφορετικά, κάνοντας ακόμη πιο εύκολο το έργο «αυτών» που θα είχαν ως στόχο να αυξήσουν τα ποσοστά του πρώτου κόμματος μέσω της αύξησης της αποχής. 

Προκύπτει από την ανάλυση που προηγήθηκε ότι το «κλειδί» ελέγχου του εκλογικού αποτελέσματος είναι η αποχή. Η μεταβολή του ποσοστού της μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει τα ποσοστά του πρώτου κόμματος (αλλά και των υπόλοιπων κομμάτων) προσδιορίζοντας (ελέγχοντας) με τον τρόπο αυτό τον αριθμό των εδρών που κάθε κόμμα θα λάβει στο κοινοβούλιο.

Πώς μπορεί, όμως, να μεταβληθεί το ποσοστό της αποχής; Η απάντηση είναι μέσω των εγγεγραμμένων. Αν ο αριθμός των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους είναι εξαρχής μεγαλύτερος από τους πραγματικούς ψηφοφόρους, τότε μόνο μπορεί να ελεγχθεί το ποσοστό αποχής.

Πριν συνεχίσω, να σας παρουσιάσω σύντομα μια μικρή ιστορία που θυμήθηκα.

Ήταν ένας βασιλιά που ήθελε να θανατώσει τον καλύτερο αξιωματικό του. Δεν ήθελε όμως να φανεί άκαρδος (αλλιώς τι Βασιλιάς θα ήταν) και σκέφτηκε να του δώσει μια ευκαιρία να ζήσει. Έγραψε σε μία κόλλα χαρτί «ΘΑΝΑΤΟΣ» και σε μια άλλη «ΖΩΗ» και του έδωσε την επιλογή να διαλέξει ένα από τα δύο. Στην πραγματικότητα είχε γράψει και στα δύο «ΘΑΝΑΤΟΣ» για να αποκλείσει την εύνοια της τύχης που θα μπορούσε ο αξιωματικός του να έχει. Ο αξιωματικός του όμως, υποψιασμένος για το κόλπο του Βασιλιά, έκανε το εξής: διάλεξε έναν κλήρο και τον πέταξε στον γκρεμό λέγοντας ότι αυτή είναι η επιλογή του. Όταν ο Βασιλιάς τού είπε ότι δεν μπορούν να δουν τι γράφει ο κλήρος αφού τον κατέστρεψε, ο Αξιωματικός τού απάντησε: «Και βέβαια μπορούμε να δούμε τι γράφει ο κλήρος που κατέστρεψα. Γράφει το αντίθετο από αυτό που γράφει ο κλήρος που σώθηκε». Και ο έτσι ο Αξιωματικός έζησε.

Και ξανά στο θέμα μας. Πριν αρκετά χρόνια, τότε που η διαδικασία της ψηφοφορίας στις εθνικές εκλογές ήταν υποχρεωτική με ποινικές κυρώσεις σε περίπτωση μη νόμιμης αποχής από τη διαδικασία, προκειμένου κάποιος να μην προσέλθει στην κάλπη για να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, έπρεπε να παρουσιαστεί στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής που βρισκόταν την ημέρα των εκλογών για να βεβαιώσει το αστυνομικό όργανο το νόμιμο της απουσίας του από την εκλογική διαδικασία. Τότε, δηλαδή, το ποσοστό της αποχής μπορούσε να ελεγχθεί. Μπορούσε, δηλαδή, να διαπιστωθεί η πραγματική ύπαρξή του.

Σήμερα μπορεί;

Μήπως το ερώτημά μου αν μπορεί να ελεγχθεί το ποσοστό αποχής, αν μπορεί να διαπιστωθεί η πραγματική του ύπαρξη είναι παραπλανητικό;

Μήπως το σωστό ερώτημα θα έπρεπε να είναι αν θέλουμε να ελέγξουμε το ποσοστό αποχής, αν θέλουμε να διαπιστώσουμε την πραγματική του ύπαρξη;

Μήπως τελικά θέλουμε απλά και μόνο να ελέγξουμε κατά το συμφέρον του κόμματός μας το ποσοστό της αποχής (πραγματικής και εικονικής);

Σίγουρα δεν μπορούμε να ελέγξουμε το αποτέλεσμα της κάλπης από τη στιγμή που το ψηφοδέλτιο περνάει την σχισμή της κάλπης (αν και πια έχω τις αμφιβολίες μου και γι΄ αυτό).

Μήπως,, όμως μπορούμε να πάμε από τον άλλο δρόμο; Μήπως μπορούμε να ελέγξουμε το ποσοστό της αποχής;

Το «μοντέλο» που παρουσίασα έχει και προεκτάσεις…

Το «μοντέλο» που παρουσίασα έχει και επιπτώσεις…

Το «μοντέλο» που παρουσίασα έχει και συνέπειες…

Το «μοντέλο» που παρουσίασα έχει και συνέχεια…

Στη συνέχεια η συνέχεια…

ΥΓ.

Το μοντέλο που παρουσίασα δεν εξηγεί τον μηχανισμό με τον οποίο εξασφαλίζεται η πρωτιά συγκεκριμένου κόμματος. Ούτε εξηγεί τον σκοπό μιας τέτοιας αλλοίωσης του εκλογικού αποτελέσματος. Δεν είναι στόχος επί του παρόντος. Σίγουρα, όμως, μπορεί να σκεφτεί κάποιος ότι «αυτός» που έχει τη δύναμη να μεταβάλει το ποσοστό της αποχής προς όφελος του, μπορεί να εμφανίσει ως ψηφίσαντες τους ανύπαρκτους ψηφοφόρους που απείχαν.

*Του Κωνσταντίνου Νάκκα